Gmina
Kalwaria Zebrzydowska

Biblioteka Publiczna w Kalwarii Zebrzydowskiej zaprasza do śledzenia nowego cyklu „Kalwaria – podróże w czasie”, poświęconego historii naszego miasta.

Czy zastanawialiście się Państwo, jak wyglądała Kalwaria przed 50 czy 100 laty?

W kolejnych artykułach prezentować będziemy stare fotografie związane z naszą Małą Ojczyzną. Będzie można zobaczyć, jak na przestrzeni lat zmieniała się Kalwaria, poznać ciekawostki z jej dziejów oraz wzbogacić swoją wiedzę.

Źródłami, z których będziemy korzystać są otwarte zasoby online pochodzące z domeny publicznej, m.in. Narodowego Archiwum Cyfrowego, Polony, Federacji Bibliotek Cyfrowych, strony Fotopolska.eu, kolekcje prywatne, archiwa domowe mieszkańców oraz zasoby Biblioteki Publicznej z Cyfrowego Archiwum Ziemi Kalwaryjskiej.

Mijając budynek Urzędu Miasta większość mieszkańców nie zastanawia się, że niegdyś jego przeznaczenie było zupełnie inne. Choć być może starsi kalwarianie pamiętają jeszcze czasy, gdy szkolny dzwonek wzywał ich z tego budynku? Gmach ten przeszło 70 lat, od swojego powstania w 1892 roku aż do 1964 r., był budynkiem szkoły powszechnej w Kalwarii.

Jego budowę rozpoczęto pod koniec XIX w. dzięki staraniom Józefa Kossowskiego, przewodniczącego Rady Szkolnej Miejscowej. Nowo powstały budynek, oddany w 1892 roku, mieścił cztery sale lekcyjne, kancelarię, dwa pokoiki i kuchnię. Na piętrze znajdowało się również mieszkanie dla kierownika szkoły.

Nie obyło się bez kontrowersji z powodu wysokich kosztów budowy – wyniosły ok. 40 000  koron. Niektórzy mieszkańcy uważali go za zbyt wysoki, a sam budynek za zbyt obszerny biorąc pod uwagę fakt, że szkoła była jednoklasowa. Jednak dalsze lata przyniosły przekształcenia szkoły w szkołę trzyklasową, a w 1907 roku w pięcioklasową. Czas pokazał, że inwestycja procentuje po dziś dzień.

Ciężkie chwile przeżyli nauczyciele i uczniowie kalwaryjskiej szkoły w czasie I wojny światowej. 1 października 1914 r. wszystkie pomieszczenia szkolne łącznie z mieszkaniem kierownika szkoły zajęło wojsko austro-węgierskiej armii na potrzeby szpitala dla zakaźnie chorych. Nawet szopa na podwórzu, jak zanotował kronikarz, została zaadaptowana na prowizoryczną kostnicę, gdzie składano ciała zmarłych. Całkowicie uniemożliwiało to kontynuowania nauki.  Dopiero w lutym 1915 roku udało się wydzierżawić prywatny budynek, w którym podjęto ją na nowo. W czerwcu ostatecznie powrócono do właściwego budynku szkolnego, który jednak po pobycie wojska znajdował się w kiepskim stanie. Wiele mebli zniszczono, popsuto piece, poręcz na klatce schodowej, a także ogrodzenie budynku. Zniszczeniu uległa również dokumentacja szkolna. Z powodu braku opału nauka odbywała się nieregularnie.

W okresie międzywojennym szkoła kalwaryjska prowadziła nauczanie w dwóch budynkach: budynku własnym, istniejącym od 1892 oraz w drugim budynku wynajętym od gminy. W sumie dawało to 9 sal lekcyjnych.

„Tutejsza szkoła mieści się w dwóch budynkach – budynku własnym, w którym mieści się 5 sal naukowych, kancelaria, gabinet, mieszkanie dla kierownika i stróża szkolnego. W drugim budynku murowanym jednopiętrowym wynajętym od gminy za czynsz roczny 450 zł mieszczą się 4 sale naukowe.”

Budynek szkoły został gruntownie odnowiony z zewnątrz w roku 1925.

W 1935 dokonano zmian w otoczeniu szkoły – ogrodzono cały teren parkanem, a wzdłuż frontu budynku założono ogrodzenie.

28 kwietnia 1929 r. szkoła otrzymała poświęcony sztandar. Na jednej stronie sztandaru wyhaftowany był Orzeł Polski, na drugiej Matka Boska Częstochowska z dedykacją: Królowo Korony Polskiej módl się za nam. Po raz pierwszy szkoła wystąpiła ze sztandarem w dniu święta narodowego 3 maja 1929 r. i odtąd towarzyszył on obchodom każdego ze świat narodowych i religijnych oraz rozpoczęciu i zakończeniu roku szkolnego.

W ostatnim roku szkolnym przed wybuchem II wojny światowej do kalwaryjskiej szkoły uczęszczało 488 dzieci, grono nauczycielskie liczyło 11 osób.

Po zakończeniu II wojny światowej szkoła wznowiła  działalność w dawnym budynku i tak było do roku 1964, kiedy naukę rozpoczęto w nowej szkole Tysiąclatce przy ul. Mickiewicza.

A budynek zaadaptowano na potrzeby miasta i dziś, po przebudowie, pełni funkcję siedziby Urzędu Miasta Kalwarii Zebrzydowskiej.

Bogusława Moskała, Iwona Kosowska

Źródło: Kronika Szkoły w Kalwarii Zebrzydowskiej

B. Moskała, Szkolnictwo elementarne w Kalwarii Zebrzydowskiej (XVIII w.- 1939). Zarys dziejów [w:] Wybrane zagadnienia z dziejów Kalwarii Zebrzydowskiej, red. A. Nowakowski, Kraków 2017, s. 137-166.

Cyfrowe Archiwum Ziemi Kalwaryjskiej

 

---

 

Cykl „Kalwaria – podróże w czasie” jest związany jest działaniami Biblioteki mającymi na celu dokumentowanie historii regionu i jego mieszkańców. W ramach tej misji powstało Cyfrowe Archiwum Ziemi Kalwaryjskiej, w którym gromadzone są stare zdjęcia, dokumenty, kroniki, pocztówki itp. Zasoby Archiwum można przeglądać w czytelni Biblioteki.

Wypożyczając zdjęcia z własnych albumów rodzinnych oraz inne materiały, można przyczynić się do rozwoju Archiwum Cyfrowego Ziemi Kalwaryjskiej. Po zeskanowaniu zdjęć, zostaną one zwrócone właścicielom. Sami Państwo mogą zdecydować, w jakim zakresie będą one udostępnione, czy jedynie dla czytelników korzystających z bazy w czytelni Biblioteki, czy także dla Internautów. Ciekawe zdjęcia udostępnione przez Państwa będą prezentowane w naszym cyklu i opatrzone komentarzem historycznym.

Projekt Cyfrowego Archiwum Ziemi Kalwaryjskiej mogą wesprzeć wszyscy mieszkańcy gminy.

Zachęcamy wszystkich Państwa do przejrzenia własnych zbiorów i kontaktu z Biblioteką.

Tel. 33 8766 429

Koordynator Projektu – starszy bibliotekarz p. Renata Żak

Foto: Budowa szkoły w Kalwarii Zebrzydowskiej – rok 1891 lub 1892
Własność Marek Ćwikła