Żółków
Leży nad rzeką Wisłoką, na jej prawym brzegu, przy drodze wojewódzkiej Jasło - Nowy Żmigród. Żółków graniczy od południa z Majscową i Dębowcem, od wschodu z Łaskami i Sobniowem, od zachodu z Niegłowicami i Bajdami, a od północy z Jasłem i Sobniowem.
Z najstarszej historii wsi
Dzieje Żółkowa sięgają XV stulecia. W średniowieczu należał do kościoła parafialnego w Jaśle. W czasach historyka Jana Długosza na terenie wsi były łany kmiece. Z części z nich płacono dziesięcinę do jasielskiej Fary, część na rzecz profesorów Akademii Krakowskiej. W XV w. wioska stanowiła własność rodziny Żółkowskich - Mikołaja i Stanisława, a później - w XVI w. Ocieskich, w 1581 r. - Joachima Ocieskiego. Wówczas znajdowało się tam trzy i pół łana należących do kmieci, a mieszkało sześciu zagrodników z rolą, pięciu komorników z bydłem, jeden komornik bez bydła i jeden rzemieślnik. W 1773 r. właścicielem wsi został Józef Stojowski, a w połowie wieku XIX - hrabia Jan Załuski. Później majątek trafił w ręce Mikity, a następnie Rappaporta i Schmindlinga. Na początku XX stulecia należała do Jana Rybaka. We wsi stał dwór, który posiadał 269 ha ziemi i na jego obszarze mieszkało blisko czterdzieści osób. Z kolei na obszarze gminnym o powierzchni niespełna dwustu ha było ponad pięciuset mieszkańców. Na przełomie lat 1909/1910 wójt Żółkowa Michał Janik zorganizował z inicjatywy własnej i prężnie działającego od 1909 r. Kółka Rolniczego, zebranie wiejskie, w którego trakcie powołano Ochotniczą Straż Pożarną. W czasie I wojny światowej wieś w części została zniszczona. W latach II RP wioska dość szybko się rozwijała. Małorolni bezrolni chłopi znaleźli zatrudnienie w miejscowej cegielni, w rafinerii niegłowickiej i w destylarni spirytusu w Sobniowie. W sierpniu 1931 r. oddano do użytku wybudowany ze środków własnych przez Franciszka Frączka - właściciela młyna i tartaku w Żółkowie - Dom Ludowy. Jego wyposażenie pochodziło z późniejszych działań zarobkowych kilku organizacji społecznych działających na terenie wsi, m.in.: OSP i KGW. Podczas II wojny światowej działała w Żółkowie drużyna placówki Obwodu ZWZ-AK. Po akcji uwolnienia więźniów z niemieckiego więzienia w Jaśle w sierpniu 1943 r., grupa Kedywu prowadząca uwolnionych zatrzymała się na postój właśnie w zagajniku w Żółkowie. Później podzielili się i część udała się w stronę Bóbrki i Iwonicza Zdroju a pozostali w kierunku Gorlic. Jesienią 1944 r. mieszkańców wsi wysiedlono. Przysiółek Żółkowa - Podłazie - został spacyfikowany przez żołnierzy Wehrmachtu, którzy całkowicie spalili osiem gospodarstw. Osiemnastoletniego Egeniusza Biernackiego rozstrzelali. Z kolei w obozie w Oświęcimiu zginął syn byłego dyrektora szkoły żółkowskiej - Franciszka Trnki - członek zbrojnego podziemia - Ottokar.
Żółków po 1945 r.
Po II wojnie światowej wieś stopniowo się rozwijała i rozbudowała. W 1948 r. rozpoczęto jej elektryfikację. Jeszcze w latach 50. na terenie wsi pracował młyn i działała kuźnia należąca do kowala Andrzeja Korczykowskiego. Do końca lat 70. funkcjonowała cegielnia, a do połowy lat 90. Kółko Rolnicze. W 1957 r. przebiegająca przez wieś droga z Jasła do Nowego Żmigrodu zyskała nawierzchnię asfaltową. W 1960 r. szkoła żółkowska została rozbudowana o tzw. „przybudówkę”. Gazyfikację wioski ukończono w 1968 r. W 1975 r. część wsi została włączona do Jasła. W 1997 r. przy głównej drodze powstał chodnik. W latach 90. przeprowadzono też telefonizację, w 2010 r. miała miejsce modernizacja drogi wojewódzkiej, w l. 2010-2012 - kanalizacja miejscowości, a w 2017 r. powstała sieć wodociągowa. Wielką i potrzebną inicjatywą była budowa budynku rekreacyjno-sportowego, który został oddany do użytku w 2012 r. Mieści się w nim sala z zapleczem kuchennym oraz świetlica GOK. Obok obiektu znajdują się: boisko do piłki nożnej, boisko do piłki plażowej, plac zabaw, siłownia na wolnym powietrzu oraz miejsce na ognisko. Warte podkreślenia jest to, że mimo wieloletniego podziału Żółkowa na część „miejską” i „wiejską”, wiele działań mieszkańców jest wspólnych, z obydwu stron ma miejsce współpraca, m.in. w ramach KGW czy OSP. W 2018 r. wioska liczy 201 budynków i 765 mieszkańców.
Parafia NSPJ i Niep. Serca NMP
Mieszkańcy Żółkowa należą do Parafii Rzymskokatolickiej pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Jaśle. Została ona erygowana przez bpa Ignacego Tokarczuka w 1975 r. Terytorium parafii wydzielono z parafii farnej w Jaśle do której prze wieki przypisani byli mieszkańcy wsi. Przez kilka dziesięcioleci ich kościołem parafialnym była świątynia klasztorna Sióstr Wizytek w Jaśle. Obecny murowany kościół parafialny zbudowany został w latach 1995-2002, a poświęcony w grudniu 2002 r., pw. św. Faustyny Kowalskiej. Na terenie wioski znajduje się kapliczka z 1919 r., ufundowana przez Tomasza Korczykowskiego. Corocznie w maju odbywają się przy niej majówki ku czci Matki Bożej.
Szkoła Podstawowa w Żółkowie
Powstała w 1908 r. i początkowo mieściła się w obiekcie dworu. Była placówką jednoklasową z jednym nauczycielem, później z dwójką nauczycieli, następnie szkołą dwuklasową. Zakupiono ziemię na własność Funduszu Szkolnego Miejscowego w Żółkowie. Przy wsparciu Wydziału Krajowego we Lwowie oraz wielkim zaangażowaniu wójta Michała Janika w 1910 r. wybudowano budynek szkolny o dwu izbach lekcyjnych z mieszkaniem dwupokojowym dla kierownika i jednym pokoikiem na poddaszu dla nauczyciela. W okresie międzywojennym szkoła funkcjonowała w niezmienionym kształcie. II wojna światowa zakłóciła życie placówki. Nie wolno było uczyć historii, geografii i literatury polskiej. W 1944 r. Niemcy wysiedlili mieszkańców Żółkowa, który później został w dużym stopniu zniszczony, w tym i szkoła. Po remoncie, obiekt rozbudowywano, w 1954 r. o dwie izby lekcyjne, w 1961 r. o nowy budynek gospodarczy, na piętrze którego powstały kolejne dwie izby i w 1974 r. o następne sale lekcyjne i salę gimnastyczną. W latach 60. kiedy szkoła działała jako ośmioklasowa, pracowało w niej ośmiu nauczycieli i uczęszczało ok. 150 uczniów. Przez szereg lat w środowisku szkolnym i wiejskim z powodzeniem działał Młodzieżowy Zespół Teatralny „Arlekin”, którego człowiekiem-orkiestrą był nauczyciel Bogusław Mastej. W 1970 r. i w 1973 r. połowę Żółkowa włączono do Jasła. Szkoła, leżąca na terenie miejskim otrzymała nazwę: Szkoła Podstawowa nr 7 w Jaśle. Granice obwodu szkolnego pozostawiono bez zmian. W 1984 r. nadano szkole imię związanego z Jasłem aktora Stefana Jaracza oraz przekazano jej nowy sztandar. W maju 2009 r. w szkole gościła Krystyna Małkowska - wnuczka Olgi i Andrzeja Małkowskich - twórców harcerstwa polskiego. Przybyła do Żółkowa, ponieważ na murach szkoły znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona Oldze i Andrzejowi Małkowskim upamiętniająca zorganizowanie w Żółkowie w 1912 r. pierwszego na ziemiach polskich kursu instruktorów skautowych, w którym oboje wzięli udział. Tablica ta została odsłonięta w 2008 r. podczas obchodów 100-lecia szkoły.
Z życia kulturalnego wsi
Podajmy tylko kilka spośród licznych przykładów z ostatnich lat. W sierpniu 2013 r. w święto Wniebowzięcia NMP odbyły się w Żółkowie dożynki parafialne, zorganizowane przez KGW, Radę Sołecką i Zarząd Osiedla Jasło-Żółków. Po uroczystej mszy św., w trakcie której ks. proboszcz Jan Gibała poświęcił wieniec dożynkowy wykonany przez członkinie KGW, korowód dożynkowy udał się na uroczystości do budynku rekreacyjno-sportowego w Żółkowie. Jesienią tego roku, w tym samym obiekcie, na zaproszenie sołtysa, KGW oraz świetlicy przybyli uczniowie i wykładowcy Medycznej Szkoły Policealnej im. prof. R. Weigla w Jaśle. Propagowali zdrowy styl odżywiania, mieli pokaz udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej, przybliżyli zasady profilaktyki raka piersi z nauką samobadania na fantomie anatomicznym piersi. W 2014 r. w Żółkowie najpierw miały miejsce uroczyste dożynki Gminy Jasło, a następnie ,,Piknik integracyjny”, który przyciągnął żółkowian oraz sąsiadów z pobliskich miejscowości. Były występy muzyczne i taneczne, pokazy judo oraz recital skrzypcowy muzyki rozrywkowej i poważnej w wykonaniu mieszkańca Żółkowa, Jana Szczeciny. Uczestnicy pikniku strzelali z łuku i chodzili na szczudłach, a dzieci bawiły się w dmuchanym zamku i w konkursach zorganizowanych przez świetlicę GOK. Smakosze kosztowali grochówki strażackiej, żurku gospodyń, kiełbasek z grilla i domowych ciast. Na zakończenie odbyła się zabawa ogrodowa. Organizatorami i sponsorami pikniku byli: miejscowa OSP ,,Florian’’, Rada Sołecka z sołtysem, KGW, Stowarzyszenie Niepełnosprawnych i Przyjaciół ,,Mamy Nadzieję” i GOK - świetlica w Żółkowie, prowadzona przez Jolantę Pawluś. Rok 2015 zdominowało jedno duże wydarzenie jakim była organizacja w Żółkwie dożynek Gminy Jasło. W czerwcu 2018 r. po raz kolejny Gminny Ośrodek Kultury w Jaśle w świetlicy w Żółkowie zorganizował dla uczestników zajęć świetlicowych cykliczne spotkanie pn. ,,Wskrzeszamy tradycje - Noc Świętojańska”.
Ludzie
Mieszkańcami Żółkowa i uczniami tamtejszej szkoły było wiele znanych osób: Mieczysław Dedo - ambasador PRL w Nigerii i Togo, Jan Kurowski - żołnierz AK i więzień UB, Stanisław Janik - przewodniczący Powiatowej Rady Narodowej w Jaśle, Maria Korczykowska - posłanka na Sejm PRL, ks. Czesław Korczykowski, dr Ryszard Żmuda. W Żółkowie na Podłaziu urodził się też Kazimierz Rochecki - artysta malarz i profesor na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego prace znajdują się w kilku kościołach w okolicach Jasła. Jest autorem wielu artykułów i rozpraw o sztuce. Był twórcą teatru plastycznego „Teart”. Jego prace malarskie znajdują się w wielu muzeach, galeriach i kolekcjach prywatnych w wielu krajach. Znaną i cenioną poetką ludową była żółkowianka - Michalina Kurowska. Sołtysami po II wojnie światowej byli: Władysław Węgrzyniak, Stanisław Janik, Stanisław Kłęk, Franciszek Tutaj, Józef Kiczek, Zygmunt Korczykowski, Marian Miziołek, Zbigniew Czarnecki, Grzegorz Kurowski i obecnie znów Zbigniew Czarnecki. Radnymi gminnymi byli z kolei: Franciszek Tutaj, Jan Trzeciak, Tomasz Socha.
Autorem tekstu jest Wiesław Hap.
