Szebnie
Ta duża i stara wieś sąsiaduje od północy z Nieplą, Chrząstówką i Bierówką, od zachodu z Zimną Wodą i Bierówką, od południa z Dobrucową, od wschodu z Moderówką z gminy Jedlicze. Przez miejscowość przebiega ruchliwa droga krajowa, dawniej zwana gościńcem południowym lub karpackim.
Z dziejów wsi od zarania do 1918 r.
Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dokumentu z początku XII w., kiedy to legat papieski Idzi stwierdza, że do klasztoru benedyktynów w Tyńcu należy „Sebna villa”, czyli obecne Szebnie. Prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV w. trafiły w ręce prywatne. Jan Długosz podaje, że połowa wsi należała do Mikołaja Szebieńskiego herbu Biberstein. W rękach tego rodu miejscowość znajdowała się do początków XVI w. W latach 30. XVI w. dzierżawcą Szebni był szlachcic Baltazar Dąbrowski. Później należały do Herburtów, Rupniowskich i Skotnickich. W rękach tych ostatnich pozostawały do 1681 r. Miejscowość była niszczona przez najazdy Tatarów, Szwedów w 1655 r. i Węgrów w 1657 r. Kolejnymi rodami rządzącymi w Szebniach byli Dąbscy, Wilkowscy, Moszczeńscy, Lubienieccy i Bukowscy. W XVIII w. dwie córki Salomei Bukowskiej wyszły za mąż za dwóch Gorayskich: Antonina za Tomasza, pułkownika wojsk polskich, Teofila za Aleksandra - Gorayskich. Po Aleksandrze dziedzicem Szebni był jego syn Ludwik, a po nim syn Aleksander. Przed śmiercią (1888 r.), jako kawaler zapisał wieś bratankowi Janowi Korczak Gorayskiemu. W czasie jego małoletniości dobrami szebnieńskimi zarządzał jego ojciec - August. Od 1900 r. Jan Gorayski wraz z żoną Marią - księżniczka Jabłonowską - zarządzał Szebniami i Bierówką, był członkiem Rady Powiatowej w Jaśle i Wydziału Towarzystwa Rolniczego. Był dobrym gospodarzem, rozwinął chów bydła mlecznego i trzody chlewnej zarodowej. W 1900 r. wieś zamieszkiwało 759 osób. W 1907 r. w Szebniach powstała biblioteka, a rok później czytelnia ludowa. W latach I wojny światowej w budynku szkolnym Rosjanie urządzili szpital epidemiczny. 23 XII 1914 r. pod wsią rozegrała się duża bitwa wojsk rosyjskich, które odparły żołnierzy austriackich. Dopiero ofensywa majowa w 1915 r. zmieniła sytuację na tym froncie. 7 maja tego roku siły wojsk niemieckich i austro-węgierskich zdobyły pozycje obronne Moskali pod Szebniami. W walkach spłonęło wiele zabudowań wiejskich.
Szebnie w latach II RP i II wojny światowej
W czasie wojny polsko-bolszewickiej brała udział grupa szebnian, kontynuując patriotyczne postawy przodków w powstaniu styczniowym i w walce o wolną Polskę w I wojnie światowej. W okresie międzywojennym mieszkańcy wsi utrzymywali się głównie z rolnictwa. Niektórzy pracowali na kolei i w przemyśle naftowym. Działały: Kółko Rolnicze, Kasa Stefczyka, Czytelnia Ludowa i Koło Młodzieży, które w 1928 r. założył Aleksander Bieszkiewicz. W latach 20. z pomocą dziedzica Jana Gorayskiego przebudowano drogę wiejską, a w 1935 r. wybudowano dom ludowy, w którym działał sklep Spółdzielni „Szebnianka”. W 1930 r. ks. Edmund Dutschka sprowadził siostry zakonne, które założyły ochronkę dla dzieci. Młodzi mieszkańcy działali w amatorskim kole teatralnym. Chlubą wsi była orkiestra dęta i czterogłosowy chór mieszany. W 1923 r. Piotr Schneider założył w Szebniach szkołę organistów. W 1927 r. rozpoczął działalność Związek Chłopski, który w latach 30. rozpadł się, a część członków przeszło do koła SL pod kierownictwem Jana Wójcika. Ludowcy z Szebni wzięli udział w strajku chłopskim w 1937 r. Już 1 września 1939 r. w Moderówce zostało zbombardowane lotnisko, a ofiary niemieckich nalotów pochowano na cmentarzu w Szebniach. Po kampanii wrześniowej Niemcy utworzyli w Szebniach kompanię weterynaryjną, jej dowództwo zajęło dwór Gorayskich, a żołnierze - szkołę. We wsi zamieszkało też kilka rodzin wysiedlonych z Kalisza i okolic Gniezna. Uzyskały dużą pomoc od ludności. Końcem sierpnia 1944 r. mieszkańcy Szebni zostali wysiedleni. Powrócili do ruin w połowie stycznia 1945 r. W Szebniach funkcjonowały koncentracyjne obozy niemieckie - obóz jeńców radzieckich (od jesieni 1941 r. do jesieni 1942 r. i od marca do sierpnia 1944 r.) oraz obóz pracy przymusowej (od marca 1943 r. do lutego 1944 r.). Panowały tam nieludzkie warunki: głód, brud, zimno, choroby, w tym epidemia tyfusu plamistego w 1941 r., która rozszerzyła się też na mieszkańców wsi. Zmarłych jeńców i więźniów zakopywano w „Dołach Bierowskich”. W Dobrucowej masowo rozstrzelano wielu Polaków i Żydów. Ich zwłoki spalono na stosie, a prochy wrzucono do Jasiołki. Kilka tysięcy Żydów wywieziono na zagładę do obozu niemieckiego w Auschwitz Birkenau. Szacuje się, że łącznie w obozie w Szebniach zginęło około 7 tysięcy osób. O tym miejscu eksterminacji Wisława Szymborska napisała słynny wiersz p.t. „Obóz głodowy pod Jasłem”. W 1964 r. na terenie byłego obozu wybudowano szkołę.
Po II wojnie światowej
Już w 1945 r. dokonano parcelacji majątku podworskiego. Trzy lata później w pałacyku Gorayskich znalazł siedzibę Państwowy Dom Dziecka. Wybudowano bazę Kółka Rolniczego. Na przestrzeni kolejnych lat wieś została zelektryfikowana (lata 50.), zgazyfikowana (do lat 60.), stelefonizowana (lata 90.), skanalizowana (w I dekadzie XXI w.), powstał ośrodek zdrowia, reaktywowano ochronkę-przedszkole prowadzone ponownie przez siostry zakonne (w 2016 r. przeprowadzono jego kapitalny remont), systematycznie wymieniano nawierzchnie dróg i rozwijano oświetlenie ulic, przy szkole powstała nowoczesna sala gimnastyczna, zmodernizowano budynek Domu Ludowego, w którym dawniej mieściły się sklepy i biblioteka, a obecnie Ośrodek Zdrowia. Świetną działalność prowadzi Gminna Biblioteka Publiczna w Jaśle z/s w Szebniach, która uczestniczy w programie „Cyfrowych Archiwów Tradycji Lokalnej” Fundacji Ośrodka KARTA w Warszawie. Do zasłużonych wójtów II RP należeli: Józef Fortuna, Ignacy Twaróg, Jakub Kraus, Paweł Twaróg (zmarł na tyfus w 1941 r.) i Piotr Żółkoś. Po II wojnie światowej sołtysami byli: Stanisław Gawron (1945-1969 r.), Jan Banicki (1969-1978), Stanisław Piękoś (1978-1998), Janusz Czekalski (1998-2001), Marian Pis (2002-2003), Kazimierz Truty (2003-2011), Ewa Łakomiec (2011-2015) i Rafał Czekalski (od 2015 r.). Radnymi powiatowymi byli m.in.: Marian Skowron i Kazimierz Stefanik, a radnymi gminnymi m.in.: Kazimierz Stefanik, Roman Pankiewicz, Zofia Macek Janusz Czekalski, Anna Łepkowska, Wojciech Piękoś (przew. Rady Gminy Jasło). Obecnie radną jest Ewa Dubiel. Od 2018 roku Wojciech Piękoś wybrany został Wójtem Gminy Jasło.
Historia parafii i kościoła parafialnego
Parafia w Szebniach istniała już w 1327 r. i posiadała swój kościół. Zachowany do dzisiaj zabytkowy drewniany kościół zbudowano w 1605 r. Z tego czasu pochodzi prezbiterium i część zrębu nawy. W 1759 r. i w l. 1794-1795 został przebudowany staraniem rodziny Gorayskich i proboszcza ks. Jakuba Januszowskiego. M.in. wnętrze świątyni podzielono na trzy nawy. W 1894 r. m.in. przebudowano i powiększono główną nawę oraz wybudowano wolnostojącą dzwonnicę, którą włączono w ogrodzenie kościoła. Działania frontowe z lat II wojny przyniosły duże uszkodzenia kościoła. Do remontu przystąpiono po przejściu ofensywy sowieckiej, a w 1950 r. położono nową posadzkę w miejsce kamiennej. W latach 50. wykonano polichromię kościoła oraz dokonano konserwacji i odnowienia polichromii ołtarzy i ambony. Wystrój kościoła w stylu barokowym pochodzi z XVIII w. Zabytkowa świątynia służyła parafianom do 2003 r. Po wybudowaniu nowego murowanego kościoła (konsekrowanego 15 czerwca 2003 r.) drewniany kościół został zamknięty. Od 2011 r. proboszcz parafii św. Marcina ks. Wacław Rybka wraz z grupą parafian i powstałym Stowarzyszeniem Parafii Szebnie „Dziedzictwo” zbierają fundusze na prace remontowe kościoła i plebanii w ramach kwest. Zebrane środki uzupełniły fundusze Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz samorządu Gminy Jasło. Remont był prowadzony od 2012 r. Zabytek znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej. Obecnie trwa remont zabytkowej plebanii.
Dzieje szkolnictwa w Szebniach
Szkoła parafialna we wsi istniała już w 1513 r. Kolejny zapis o szkole pochodzi z 1595 r., a wymieniono w nim organistę i nauczyciela Jakuba z Rzuchowa, w którego domu się mieściła. Na przełomie XVII i XVIII w. placówka była jednoklasowa. W połowie XIX w. naukę pobierało 58 uczniów. W 1844 r. wybudowano nowy budynek szkolny z mieszkaniem dla nauczyciela. W l. 1858-1879 szkołą kierował Ludwik Wojnarski. Od 1867 r. w Szebniach działała szkoła ludowa. W 1874 r. powstała miejscowa Rada Szkolna z przewodniczącym Aleksandrem Gorayskim. W 1879 r. został wybudowany większy obiekt szkolny. W l. 1905-1911 kierownikiem dwuklasowej szkoły został Wojciech Różycki. Po I wojnie światowej została ona odbudowana staraniem Rady Szkolnej Miejscowej i wysiłkiem lokalnej społeczności. W r. szk. 1921/22 wprowadzono szkołę siedmioklasową. W latach II RP była ona centrum życia kulturalnego wsi. Organizowała odczyty, uroczystości, przedstawienia i obchody świąt narodowych. II wojna światowa częściowo zdezorganizowała naukę w szkole. W 1940 r. została przemianowana na sześcioklasową i Niemcy zmienili program nauczania. Nauka odbywała się z przerwami z powodu okresowego zajmowania obiektu przez wojsko okupanta. W 1944 r. Niemcy zorganizowali w nim szpital polowy. Po przejściu frontu, obiekt był zniszczony, ale zajęcia rozpoczęto już w kwietniu 1945 r. w dwóch salach w domu ludowym na trzy zmiany. W kolejnych latach uczniowie uczyli się w czterech izbach w szkole oraz w wynajętych pokojach - w domu byłego dyrektora Bieszkiewicza i w pokoju w domu ludowym. Budowę nowej szkoły rozpoczęto w 1963 r. w miejscu byłego niemieckiego obozu. Została oddana do użytku w lipcu 1964 r. i nadano jej imię Stefanii Sempołowskiej. Ówczesnym kierownikiem szkoły był Tadeusz Skocz. W 1969 r. przed jej budynkiem odsłonięto obelisk z tablicą ku czci więźniów obozu pracy przymusowej. Równocześnie nauczycielka szkoły i regionalistka Zofia Macek założyła w niej Izbę Pamięci Narodowej. Od 1996 r. placówka jest prowadzona przez Urząd Gminy Jasło.
Znani ludzie związani z Szebniami
Pierwszym z nich jest August Gorayski (1832-1915), powstaniec styczniowy, polityk, marszałek powiatu, przemysłowiec i finansista, naftowiec. Innymi urodzonymi w Szebniach byli również Stanisław Kasztelowicz (1900-1956), nauczyciel, historyk literatury, autor podręczników oraz ksiądz Władysław Wyderka (1891-1987) - duszpasterz robotników polskich we Francji, kanclerz przemyskiej Kurii Biskupiej. Cenionymi proboszczami w Szebniach byli ks. Władysław Sarna (1858-1929) i ks. Józef Opioła (1907-1997). Pierwszy z nich zapisał się jako gospodarny proboszcz, społecznik, historyk i etnograf, autor publikacji, m.in.: „Opis powiatu jasielskiego”, „Opis powiatu krośnieńskiego”. Organizował Kasy Stefczyka, działał w Wydziale Towarzystwa Rolniczego okręgu jasielskiego i jako prezes zarządu powiatowych kółek rolniczych. Był współorganizatorem orkiestry dętej w Szebniach, kierowanej przez organistę Piotra Schneidra. Ten drugi w czasie wojny i okupacji wspierał więźniów obozu niemieckiego w Szebniach dostarczając im żywność i leki, przekazywał korespondencję, współpracował również z AK. W latach stalinizmu był przesłuchiwany przez UB. Pełnił też funkcję dziekana jasielskiego. Szebnianie zapisali się też w historii lat II wojny światowej. Właściciel wsi Adam Korczak Gorayski jako major ukończył służbę w I Brygadzie Pancernej gen. Maczka i wraz z rodziną wyemigrował. Piotr Dobosz zginął w Katyniu, por. Józef Śmietana był skoczkiem spadochronowym w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, po powrocie był szykanowany przez UB. Kapral Józef Krawczyk walczył pod Monte Cassino, a w Dywizjonie 301 latał Józef Fryc. Sporo szebnian działało w lokalnych strukturach ZWZ-AK.
Ludowy Klub Sportowy „Jasiołka” Szebnie
Pierwszy zespół sportowy we wsi powstał w 1927 r. staraniem Adama Gorayskiego. Odnosił sukcesy w piłce nożnej. W 1947 r. powstał Ludowy Zespół Sportowy „Szebnianka”. Jego przewodniczącym został Tadeusz Pis. W 1952 r. piłkarze dysponowali już własnym boiskiem. Pojawiła się też nowa sekcja - szachów. Kolejnymi prezesami LZS byli Władysław Fortuna i Stanisław Piękoś. W 1978 r. zespół przyjął nazwę Gminny Ludowy Klub Sportowy „Jasiołka” Szebnie, którego prezesami byli - Józef Jurkowski, Adam Rąpała, Kazimierz Stefanik, Wiesław Dzik, Tadeusz Fortuna, Wojciech Stefanik, Rafał Czekalski i obecnie Paweł Nowak. Oprócz dwóch wcześniejszych sekcji z powodzeniem przez ponad dwie dekady funkcjonowała sekcja tenisa stołowego: żeńska i męska. Świetne wyniki w tej dyscyplinie osiągali zawodnicy trenowani przez Wojciecha Bojanowskiego i Franciszka Furtaka. M.in. uczestnikiem mistrzostw Europy był Czesław Knapik, mistrzynią Polski LZS - Ewa Michalczyk-Furtak, mistrzami Polski inwalidów - Jan Fryc i Leszek Kupczyk. Po sukcesy sięgali też szachiści, m.in. na mistrzostwach Polski drużyn LZS, zdobywając dwukrotnie „Złotą Wieżę” i raz „Brązową Wieżę”. W połowie lat 90. zbudowano przy boisku piłkarskim budynek szatni. Największymi osiągnięciami piłkarzy były występy w klasie „A”.
Stowarzyszenie Parafii Szebnie „Dziedzictwo”
Chcąc zachować dziedzictwo kulturowe powołano Stowarzyszenie Parafii Szebnie „Dziedzictwo”, które rozpoczęło działalność w 2012 r. Na jego czele stoi prezes Wojciech Piękoś. Na przestrzeni minionych lat stowarzyszenie z powodzeniem prowadzi działalność kulturalną, organizuje koncerty, spotkania artystyczne oraz warsztaty. Od 2012 r. w Szebniach z koncertem wystąpili m.in.: zespół muzyki dawnej z Krakowa „Hortus Artium” z pieśniami pasyjnymi z polskich kancjonałów renesansowych, chór kameralny „A Capella Leopolis” z Lwowa z koncertem „Skoro powstanie nowina radosna...”, uczniowie szkół z Gminy Jasło ze spektaklem muzycznym Santo Subito wraz z koncertem muzyki renesansu i baroku oraz Eleni i Jan Pietrzak.
Autorem tekstu jest Wiesław Hap.
