Gmina
Jasło

Ta niewielka wieś leży ok. sześciu km od Jasła. Składa się z trzech przysiółków: „Wieś”, „Mrzygłód” i „Zalesie”. Od północy Opacie sąsiaduje z Dąbrówką, od wschodu z ZTS „Gamrat”, od zachodu z Bączalem Dolnym, od południa z Trzcinicą. Przez wioskę przebiega droga powiatowa łącząca Jasło z Jabłonicą. 
 

Najstarsze dzieje wioski

Wieś została założona w XIV w. Jej początki sięgają roku 1378. Była własnością opatów tynieckich i wchodziła w skład dóbr zakonu benedyktynów z Tyńca. Nazwa wsi wiąże się z jej właścicielami, ponieważ były własnością opata, opactwa. W odróżnieniu od sąsiednich miejscowości – Bączala Kościelnego (Bączal Dolny) i Rycerskiego (Bączal Górny) historycznie nosiła nazwę Bączal Opata. Na temat początków istnienia wioski nie zachowały się żadne dokumenty. Jej losy były podobne jak sąsiadującego z nią Bączala, z którym początkowo stanowiła jedną całość. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. wieś została przez rząd austriacki wystawiona na sprzedaż. W XIX w. należała głównie do rodów Płockich, Rylskich, Świrskich i ponownie Rylskich. W okresie chłopskiej rabacji galicyjskiej w 1846 r. na czele grupy napadającej okoliczne dwory, w tym i w Opaciu, stali jego mieszkańcy - Harc i Stój zwany „Borsukiem”. Jeden z rodziny Świrskich, właścicieli Opacia - Ludwik - walczył w powstaniu styczniowym i poległ w bitwie pod Grochowiskami. Jego brat Adam był doktorem medycyny. W drugiej połowie tego stulecia część chłopów z Opacia emigrowała za chlebem m.in. do USA. Niektórzy powrócili i dokupili ziemi, inni pozostali na zawsze za „wielką wodą”. Na początku XX w. wieś liczyła 309 mieszkańców. 
 

Historia Opacia od 1914 r. do 1945 r.

W I wojnie światowej walczyli w szeregach armii Austro-Węgier m.in. Ludwik Witkowski (trafił do niewoli rosyjskiej), Władysław Wojdyła (bił się na froncie włoskim) i Mikołaj Żabiński (powrócił do odrodzonej Polski jako żołnierz Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera). W latach 1918-1920 wielu mieszkańców wsi zmarło na grypę „hiszpankę”. Spoczęli na skraju wsi pod lasem. W okresie II RP na terenie Opacia nie było już ziemi dworskiej. Jej ostatni właściciel - Emil Rylski - odsprzedał ją chłopom i dwu rodzinom żydowskim. W latach międzywojennych funkcjonował we wsi sklep, a pod koniec lat 30. spora część mieszkańców Opacia znalazła pracę przy budowie wytwórni prochu w Krajowicach. W latach okupacji, w październiku 1943 r. na terenie wsi Niemcy zastrzelili trzech mężczyzn. Po wysiedleniu Jasła niektórzy jego mieszkańcy znaleźli schronienie wśród rodzin z Opacia. Po zakończeniu wojny w Opaciu było 82 domy. Sołtysami wsi w tamtych latach byli: Władysław Wojdyła (w l. 1934-1944) oraz Stanisław Stój (od 1944 do 1946 r.).
 

Dziesięciolecia powojenne

Po 1945 r. wielu mieszkańców znalazło pracę w sąsiadujących ze wsią zakładach chemicznych „Gamrat”. W okresie kolejnych dziesięcioleci powstało Kółko Rolnicze oraz Koło Gospodyń Wiejskich. To ostatnie przez wiele lat działało pod kierownictwem Marii Jareckiej i Marii Wojdyły, przy wielkim wsparciu Genowefy Wójcik. We wsi z powodzeniem działali różni rzemieślnicy. Mieszkaniec Opacia - Eugeniusz Mikołajczyk był przez długi czas akordeonistą cenionej wtedy kapeli „Pektowin”. W okresie lat 1956 - 1959 mieszkańcy wsi mocno angażowali się w budowę obiektu nowej szkoły. Pierwsze skrzypce grali wtedy przewodniczący komitetu jej budowy Władysław Zięba i kierownik placówki Genowefa Wójcik. W latach 1956 -1966 cała wieś została zelektryfikowana. W 1968 r. otwarto nową szeroką drogę Jasło - Opacie, a rok później do wsi zaczęły kursować jasielskie autobusy MKS. W latach 60. prężnie działało miejscowe Kółko Rolnicze, którego prezesem był Jan Wojdyła. Przez niedługi czas funkcjonowała pod jego egidą niewielka cegielnia. W 1972 r. powstał tymczasowy Dom Ludowy, a nowy jego obiekt zbudowano w 1988 r. Było to zwieńczenie dzieła Społecznego Komitetu Budowy na czele z Marianem Szarkiem. Mieścił się tam Klub Rolnika, a obecnie działa w nim świetlica wiejska finansowana przez Urząd Gminy Jasło. W latach 80. rozbudowano budynek szkolny, przeprowadzono gazyfikację i telefonizację. W latach 1989 - 2010 wyasfaltowano drogi. Przez całe swoje dzieje Opacie należy do Parafii Rzymskokatolickiej p.w. św. Mikołaja i Imienia Maryi w Bączalu Dolnym. Parafia została erygowana w 1348 r. Stary drewniany kościół, konsekrowany w XVII w., został w 1974 r. przeniesiony do skansenu  w Sanoku. Obecny kościół parafialny, m.in. dzięki parafianom z Opacia został wybudowany w latach 1957-59. Przy jego powstaniu angażowali się mieszkańcy wsi, a na czele komitetu budowy świątyni, którą w 1966 r. konsekrował bp Franciszek Barda, stał Władysław Zięba z Opacia. W ostatnich latach zakończono prace remontów dróg i pokrycia ich nową nawierzchnią, wybudowano trzy przystanki autobusowe, oświetlono przysiółek „Zalesie”, odnowiono wnętrza Domu Ludowego. Dysponuje on salą, zapleczem kuchennym, mieści remizę strażacką. Z powodzeniem funkcjonuje tam świetlica dla młodzieży prowadzona przez Agnieszkę Kołodziej. Część Opacia - na potoku Młynówka z bobrami - objęte jest programem „Natura 2000”. Dużą bolączką dla mieszkańców jest brak kanalizacji i problem z istniejącym od wielu lat urwiskiem - osuwiskiem.
 

Sołtysi i radni

Sołtysami wsi byli w kolejnych powojennych latach: Mikołaj Żabiński, Władysław Zięba, Jan Wojdyła, Stanisław Syzdek, Józef Witalis, Stanisław Wojdyła, Stanisław Witalis, Maria Wojdyła, Marek Marcisz, a od 2019 r. ponownie Stanisław Witalis. Duży wkład w życie społeczności lokalnej wnieśli również radni gminni pochodzący z Opacia, m.in.: Józef Kędzior, Marian Szarek, Stanisław Dziedzic i Józef Leśniak.
 

Szkoła Podstawowa im. Macieja Rataja

Szkoła w Opaciu powstała w październiku 1942 r. z inicjatywy ówczesnego sołtysa wsi Władysława Wojdyły. Powstały wtedy klasy pierwsza i druga jako filia Szkoły Podstawowej w Bączalu Dolnym. Placówka miała siedzibę w byłej pożydowskiej karczmie. W roku szkolnym 1943/44  działały cztery klasy, które uczyła Maria Hejnar. W kolejnym roku 1944/45 r., z powodu działań wojennych, zajęcia rozpoczęły się dopiero 21 listopada 1944 r. W lutym 1945 r. decyzją władz oświatowych miejscowa szkoła podstawowa stała się samodzielna i odrębna placówką, a rok później wieś zakupiła budynek wraz z działką na rzecz szkoły. W 1951 r. rozpoczęła naukę klasa siódma. Pięć lat potem powstał Społeczny Komitet Budowy Szkoły, który doprowadził do powstania nowego obiektu. W 1974 r. szkoła uzyskała zgodę na zbudowanie boiska sportowego na obszarze sąsiedniego zakładu ZTS „Gamrat” ERG. Przy szkole w l. 1950-1982 działał punkt biblioteczny dla dorosłych. Jesienią 1986 r. odbyło się uroczyste oddanie budynku szkolnego, po jego rozbudowie (nadbudowa obiektu), miało miejsce nadanie szkole imienia, przekazanie sztandaru  i odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej patronowi szkoły. Rok później powstał oddział przedszkolny dla pięciolatków. W 1999 r. nastąpiła zmiana organizacyjna  szkoły - pozostała  sześcioklasową przy której  funkcjonował  oddział  gimnazjum w Trzcinicy. W 2005 r. ukończono budowę boiska szkolnego i zaczął funkcjonować Zespół Szkół w Opaciu składający się ze szkoły podstawowej i publicznego gimnazjum. W 2009 r. - dzięki środkom  pozyskanym  z festynu szkolnego zorganizowanego  przez nauczycieli, rodziców, Radę Sołecką i OSP w Opaciu - przy szkole  powstał plac zabaw  dla najmłodszych. W 2012 r. decyzją Rady Gminy w Jaśle zlikwidowano Publiczne Gimnazjum w Opaciu.  Pozostała sześcioklasowa Publiczna Szkoła Podstawowa, a z inicjatywy Stowarzyszenia Przyjaciół Opacia powstało we wsi Społeczne Gimnazjum. 27 października 2012 r. odbyły się obchody Jubileuszu 70. lecia Szkoły Podstawowej im. Macieja Rataja w Opaciu. Po części artystycznej złożono podziękowania zasłużonym byłym dyrektorom szkoły, m.in. pełniącej tę funkcję przez 30 lat Genowefie Wójcik i Marianowi Szarkowi, który napisał monografię szkoły.
                               
                     

Zasłużeni ludzie

W Opaciu w 1940 r. przyszedł na świat ceniony pedagog, wykładowca i społecznik - doktor Edward Witkowski. W instytucie Badań Naukowych w Warszawie obronił pracę doktorską. Był również wiceprezydentem Mysłowic, radnym i  działaczem społecznym. Oddany szkolnictwu, pełnił różne funkcje w nadzorze pedagogicznym, organizacji kształcenia i nauczyciela akademickiego. Do badań naukowych podchodził ze starannością, skromnością, cierpliwością i obiektywizm, co jak sam podkreślał, wyniósł z domu rodzinnego w podjasielskim Opaciu. Pracował nad metodologią badań dotyczących problemu kształtowania samodzielności wśród uczniów szkół ogrodniczych. Był autorem publikacji z zakresu pedagogiki pracy, m.in. pracy „Kształtowanie samodzielności w uczeniu się młodzieży”. Kierował je do nauczycieli i organizatorów procesu doskonalenia zawodowego. Pełnił też inne ważne funkcje, m.in. wizytatora w szkolnictwie górniczym, organizatora konferencji naukowych dla kadr nauczycielskich, autora programów z dydaktyki kształcenia zawodowego dla szkół górniczych i Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Katowicach, pracował w Górnośląskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Mysłowicach. Zmarł w 2001 r. i został pochowany na cmentarzu w Kosztowach. Na płycie nagrobnej widać napis: „Pozostało mi tylko to, co dla drugiego dobrego uczyniłem”. Innym wybitnym człowiekiem urodzonym w Opaciu był  lekarz medycyny, pediatra Marian Wojdyła (1927-1986). Po maturze w jasielskim liceum studiował w Akademii Medycznej w Krakowie. Pracę lekarską rozpoczął w Gorlicach, później jako kierownik ZLZ przy Zakładzie Chemicznym „Gamrat-Erg”. Następnie przez wiele lat pracował w jasielskiej Poradni Matki i Dziecka oraz na Oddziale Dziecięcym Szpitala Powiatowego w Jaśle. Spoczywa na jasielskim Starym Cmentarzu. Z Opacia pochodzi też Marian Dzięglewicz, urodzony tam w 1947 r., późniejszy wicedyrektor i dyrektor Zespołu Szkół Zawodowych nr 1 w Jaśle. Opacie może także poszczycić się zasłużonym żołnierzem AK. Był nim Bronisław Marecki - urodzony w 1921. W okresie okupacji pracował w wytwórni prochu na terenie późniejszych zakładów „Gamrat” i prowadził działalność dywersyjną. W AK działał pod ps. „Majchel” w placówce skołyszyńskiej Obwodu Jasło. W 1942 r. został aresztowany przez Niemców i przez miesiąc przebywał w jasielskim więzieniu za działalność sabotażową. Później nadal służył w AK i po raz drugi trafił w ręce Niemców. Wywieziono go do Krakowa, a stamtąd do Berlina, do obozu jenieckiego, skąd zbiegł. Wrócił w rodzinne strony, ukrywał się i nadal prowadził działalność konspiracyjną w sekcji dywersji placówki w Skołyszynie. W 1947 r. aresztował go PUBP w Jaśle, trafił do Rzeszowa, a tam został skazany na dziewięć miesięcy więzienia. Od wielu lat ogromnym autorytetem cieszy się mieszkaniec Opacia Marian Szarek urodzony w 1943 r. To długoletni nauczyciel i dyrektor miejscowej szkoły, radny gminny, kronikarz dziejów wsi. Jest autorem kilku cennych publikacji historycznych, m.in.: „Szkoła Podstawowa im. Macieja Rataja w Opaciu na tle dziejów wsi 1942-2010”, „Opacie od zarania jego powstania po dzień dzisiejszy na tle dziejów Kraju 1378-2012”, „Pokłosie obchodów 70-lecia Szkoły Podstawowej im. Macieja Rataja w Opaciu” i „Dzieje kościoła i parafii p.w. św. Mikołaja i Imienia Maryi w Bączalu Dolnym”.  
 

Dąb opacki

Na terenie wioski znajduje się bardzo stary obiekt przyrodniczy. Jest nim rosnący przy głównej drodze kilkusetletni dąb mający około pięć i pół metra w obwodzie.

Autorem tekstu jest Wiesław Hap.