Niepla
Wieś leży około 12 kilometrów od Jasła. Od wschodu graniczy z Chrząstówką i z Przybyszówką (gm. Wojaszówka), od północy z Lublą (gm. Frysztak), od zachodu z Bierówką, od południa z Szebniami i Moderówką. Przez wioskę przepływa potok Nieplanka.
Dzieje wioski do 1918 r.
Niepla należy do najstarszych osad w tej części regionu. Jej początki sięgają czasów starożytnych. Badania archeologiczne dowiodły, że ludzie zamieszkiwali tę okolicę już w okresie neolitu (4500-1850 lat p.n.e). Tworzyli osadę rolników kultury pucharów lejkowatych i kultury ceramiki sznurowej. W północnym obszarze wsi znajduje się pochodzący z tamtego okresu kurhan - mogiła. W południowej części wsi - Górze, archeolodzy odkryli pozostałości po osadach słowiańskich z wieków VII-IX i X-XIII. Obecna wioska Niepla była lokowana na prawie niemieckim najprawdopodobniej w drugiej połowie XIV w. W połowie była własnością rycerską, w połowie należała do benedyktynów z Tyńca. W 1442 r. ta pierwsza część należała do Macieja z Niepli. Jan Długosz podaje, że właścicielem rycerskiej części wsi był w połowie Mikołaj Szebieński oraz pisze, że była tam karczma sołtysia. W 1495 r. Wojciech Szebieński wybudował we wsi młyn i założył dwa stawy rybne. W 1531 r. część rycerska należała do zamku na Goleszu. W dwóch następnych stuleciach jej właścicielami byli kolejni Szebieńscy. W 1581 r. część rycerska była w posiadaniu Marcina Chrząstowskiego. Część należąca do opactwa była w rękach klasztoru do 1798 r., kiedy dobra te uległy konfiskacie i przeszły w ręce funduszu religijnego. W 1894 r. wieś zakupił August Gorayski. Już od 1881 r., głównie dzięki staraniom wójta Walentego Kosiby, w Niepli działała jednoklasowa szkoła. Dwa lata później spłonęła miejscowa karczma. Ludność wioski utrzymywała się głównie z rolnictwa. Siano, len i konopie, z których miejscowi tkacze wyrabiali płótno. Funkcjonowały dwie kuźnie, pasieki i sady, działali dobrzy kołodzieje. Mieszkało tam ponad siedmiuset mieszkańców. Ze względu na tradycyjną biedę galicyjską część mieszkańców emigrowała „za wielką wodę”, głównie do USA. W wiekach średnich Niepla należała w całości do parafii w Szebniach. Kiedy połowa wsi trafiła w ręce Szebieńskich pozostała ona przy tej parafii. Część opatów tynieckich została przyłączona do parafii warzyckiej. W latach 1901-1902 mieszkańcy Niepli z tej drugiej części zwrócili się do konsystorza biskupiego o włączenie ich do parafii szebieńskiej, jednak nic nie osiągnęli. Dopiero w 1922 r. włączono ją do parafii rzymskokatolickiej pw. św. Marcina w Szebniach. Początkiem XX w. wieś zamieszkiwało ponad 730 osób. W czasie działań I wojny światowej kilkunastu mężczyzn zostało powołanych do armii Austro-Węgier, a w latach 1918-1919 do Wojska Polskiego.
Niepla w II RP i w latach II wojny światowej
W okresie międzywojennym ważną rolę edukacyjno-wychowawczo-kulturalną pełniła miejscowa szkoła. Już w latach 20. z powodzeniem funkcjonowała wiejska orkiestra założona i prowadzona przez Józefa Twardusia. W 1927 r. w Niepli powstał Dom Ludowy. Bardzo prężnie działało Koło Związku Młodzieży Ludowej, z której inicjatywy w centrum wsi w 1933 r. powstał pomnik honorujący walczących i poległych w I wojnie światowej, oraz tych którzy przyczynili się do odbudowy niepodległej Ojczyzny. Członkowie koła pod kierunkiem ówczesnego kierownika szkoły Józefa Szymczyka zorganizowali zespół teatralny i wystawiali wiele ciekawych spektakli. Ludność zajmowała się nadal głównie rolnictwem, a grupa osób parała się również olejarstwem, krawiectwem, bednarstwem, kołodziejstwem, stolarstwem, kowalstwem, szewstwem. Z chwilą wybuchu II wojny światowej, wśród żołnierzy kampanii wrześniowej znalazła się grupa mężczyzn z Niepli. W czasie okupacji niemieckiej na teren Niepli trafiły trzy rodziny Polaków wysiedlonych z Pomorza. Kilkoro nieplan wysłano na roboty przymusowe na obszar III Rzeszy. Mieszkańcy wioski za pośrednictwem proboszcza, ks. Józefa Opioły, pomagali więźniom obozu w Szebniach. Na tym terenie istniała też silna konspiracja Obwodu ZWZ-AK Jasło (placówki w Jaśle - plutony w Warzycach i Sieklówce - i w Tarnowcu) i w jej strukturach zaangażowanych było kilku mieszkańców. Na terenie Niepli ukrywała się rodzina żydowska z Przybówki. Jej członkowie początkiem 1944 r. zostali rozstrzelani przez służby policyjne podległe Niemcom. Kilka miesięcy później Niemcy zastrzelili małżeństwo Nieciów z Niepli za brak dokumentów. W 1944 r., od 15 sierpnia do 8 września, w okolicy wsi trwały walki, a Niepla znalazła się bezpośrednio na linii walk. Później front się zatrzymał aż do ofensywy styczniowej 1945 r. W wyniku działań wojennych we wsi uległo zniszczeniu blisko 90% zabudowań.
Po roku 1945
Po przejściu frontu, już początkiem 1944 r. rozpoczęła się odbudowa wsi. W latach 50. zbudowano Dom Strażaka oraz budynek sklepu Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Do 1960 r. ukończono elektryfikację miejscowości. W 1962 r. mieszkańcy reaktywowali Kółko Rolnicze (w 1995 r. zostało włączone do Spółdzielni Kółek Rolniczych w Szebniach), a w połowie lat 60. Niepla uzyskała połączenie MKS z Jasłem. W tamtych latach powstał też amatorski wiejski zespół teatralny, który przez wiele lat z powodzeniem pod kierunkiem Józefa Macha przygotowywał i przedstawiał szereg sztuk i utworów scenicznych. Wówczas już działał Klub Rolnika, który integrował różne grupy wiekowe mieszkańców i proponował wiele interesujących zajęć. Dekada lat 70. to czas budowy drogi łączącej wieś z Szebniami i Przybówką, przy której ogromny wkład pracy społecznej wnieśli, tak jak i przy wielu innych działaniach, mieszkańcy Niepli. W tamtym okresie rozpoczęła swoją działalność kapela ludowa „Niepalnie”. Jej założycielem i solistą był Józef Twarduś. Zespół ten był chlubą wsi, często występował, zdobył też wiele nagród, m.in. w trakcie „Jasielskich Okółek”. Wiele dobrego wydarzyło się w latach 90. Powstały nowe obiekty Domu Ludowego (1993 r.) i szkoły (1999 r.), przeprowadzona została modernizacja sieci elektrycznej i telefonizacja. W dwóch dekadach XXI stulecia m.in. powstała kanalizacja i budynek nowej remizy strażackiej, przeprowadzono remont Domu Ludowego (zaplecza kuchennego, wymianę centralnego ogrzewania, zakupiono 160 krzeseł), wykonano nawierzchnię asfaltową na drogach łączących wieś z Bierówką, Chrząstówką i Lublą. Obok szkoły, życie kulturalne dzieci i młodzieży koncentruje się dziś również w świetlicy wiejskiej funkcjonującej w Domu Ludowym. Od 2000 r. prowadzi ją Genowefa Kiszka. W 2001 r. powstał i przez 15 lat działał Gminny Ludowy Klub Sportowy „Nieplanka”. Na czele jego inicjatorów stali: Leszek Macek (pierwszy prezes) i Jan Orzechowski. Od 2004 r. prezesem został Roman Owczarski. Piłkarze i działacze w zdecydowanej większości sami zbudowali boisko i szatnię. Klub był wspierany przez Urząd Gminy Jasło oraz darczyńców. Przez kilka sezonów występował w rozgrywkach klasy „C”. Obecnie działalność „Nieplanki” jest zawieszona. Po II wojnie światowej kolejnymi sołtysami wsi byli: Paweł Kowalczyk, Ignacy Pąprowicz, Jan Macek, Ludwik Owsiak, Jan Szerląg, Tadeusz Szerląg, Tadeusz Kosztyła, a od 2011 r. do dziś - Andrzej Grzebień. Z kolei do zasłużonych radnych gminnych należeli - Tadeusz Kosztyła i Adam Rutyna, a obecnie jest nią Renata Brągiel. Dziś mieszka w Niepli 583 osób, wieś zajmuje ponad 713 ha i liczy 190 numerów domów.
Wybitni ludzie
Zasłużonym nauczycielem i kierownikiem szkoły w Niepli był w latach 1906-1938 Józef Szymczyk (1877-1957). W dziejach wsi zapisał się jako społecznik. Prowadził mnóstwo zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży. Organizował występy teatralne, uczył patriotyzmu, kultury i pracy na rzecz innych i własnego rozwoju. Był jednym z pomysłodawców budowy we wsi tzw. „Pomnika Niepodległości” i współzałożycielem OSP. Później przez trzy dziesięciolecia pełnił funkcję jego prezesa. Był osobą o dużych zdolnościach plastycznych, zachowały się po nim obrazy, rysunki, szkice, rzeźby i płaskorzeźby, w tym ukazujące życie społeczności lokalnej. Trafiły one do Cyfrowego Archiwum Tradycji Lokalnej przy Gminnej Bibliotece Publicznej w Jaśle z/s w Szebniach wraz z dokumentami archiwalnymi dotyczącymi szkoły i wsi Niepla. Warto dodać, że podczas okupacji w latach 1941-1944 i w 1945 r. szkołą w Niepli kierowała Helena Kusińska, córka Szymczyka. Prowadziła też tajne nauczanie. Z kolei mieszkaniec wsi, Leon Faryniarz (1899-1988), jako żołnierz armii Austro-Węgier walczył w I wojnie światowej, m.in. pod Verdun i nad rzeką Piawą. Już w Wojsku Polskim, w l. 1919-1920 bronił granicy z Czechosłowacją, a następnie uczestniczył w wojnie z bolszewikami. W kolejnych latach zabezpieczał referendum na Śląsku, uczestniczył też przyłączeniu Wilna do Polski. W 1922 r. zakończył służbę wojskową i powrócił na ziemię rodzinną. Innym żołnierzem I wojny światowej i zmagań z nawałą bolszewicką, w tym uczestnikiem bitwy warszawskiej 1920 r., był Piotr Gardzina (1901-1982). Walczył w kampanii wrześniowej, był w niewoli sowieckiej, a później został żołnierzem gen. Władysława Andersa. Bił się pod Monte Cassino, gdzie został ciężko ranny, brał udział w walkach pod Loreto i Ankoną, zdobywał Bolonię. W Niepli urodził się też słynny żołnierz AK - Jan Betlej ps. „Rafałek” (1900-1980). Ukończył miejscową szkołę powszechną, w I wojnie światowej służył w Legionach Polskich, po internowaniu na Węgrzech wcielony został do armii Austro-Węgier i walczył na froncie włoskim. W okresie II RP był żołnierzem zawodowym WP. Służył w 2. Pułku Strzelców Podhalańskich. W stopniu sierżanta walczył z nim w kampanii wrześniowej 1939 r. Początkiem okupacji przeniósł się razem z rodziną do Warzyc. Nawiązał kontakty z ZWZ i jako jeden z pierwszych włączył się do tworzenia struktur podziemia niepodległościowego. Blisko współpracował z komendantem Obwodu ZWZ-AK Jasło Józefem Modrzejewskim „Lisem”. Razem ze swoimi podkomendnymi sierż. „Rafałek” uczestniczył w wielu akcjach, m.in. w akcji zdobycia broni o krypt. „Gamrat” w grudniu 1943 r. oraz w odbiorze dwóch zrzutów w 1944 r.
Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II
Budowę pierwszej szkoły rozpoczęto w 1879 r. Po dwóch latach została oddana do użytku. Przed głównym wejściem ustawiono później zegar słoneczny, na terenie ogrodu szkolnego była szkółka drzewek owocowych, altana i krzewy owocowe. W okresie II RP szkoła pełniła szczególną rolę wychowania patriotycznego, obchodzono w niej uroczystości narodowe i państwowe. Praca placówki w czasie okupacji niemieckiej była bardzo ograniczona i prowadzona z dużymi przerwami. W zniszczonym budynku szkolnym, dzięki zaangażowaniu kierowniczki szkoły Stefanii Gromek i ówczesnego sołtysa Ignacego Pąprowicza, już w 1945 r. rozpoczęto zajęcia. Odbudowany i systematycznie remontowany obiekt z 1881 r. przetrwał aż do roku 1999. Do czasu, kiedy oddano do użytku nowy budynek, poświęcony przez ks. biskupa Kazimierza Górnego. Szkoła Podstawowa w Niepli nosi imię Jana Pawła II. W 2004 r. otrzymała ona sztandar z wizerunkiem Patrona, a dwa lata później obchodziła jubileusz 125. lat istnienia.
Tradycyjny obrzęd mieszkańców, kapliczki i krzyże
Poprzez fakt, że Nieplę ciągle nawiedzały różne kataklizmy: burze, powodzie, gradobicia i inne nieszczęścia, przed ponad stu laty mieszkańcy w porozumieniu z ówczesnym proboszczem Władysławem Sarną, wprowadzili zwyczaj, który przetrwał do naszych czasów. Dawniej odbywał się co cztery lata, od wielu lat co siedem. Dawniej uczestnicy tego religijnego wydarzenia w oktawie Bożego Ciała wyruszali z kościoła w Szebniach, obecnie przybywa na nie do Niepli ksiądz z parafii. Obrzęd polega na wędrowaniu pod krzyże na czterech rogach wsi, wspólnej modlitwie, poświęceniu Karty Ewangelicznej, którą po włożeniu do butelki zakopuje się w ziemi. Ma to chronić mieszkańców Niepli przed wspomnianymi nieszczęściami. A mówiąc o krzyżach przydrożnych, na terenie wioski jest ich kilka, podobnie jak kapliczek oraz figur Matki Bożej.
Autorem tekstu jest Wiesław Hap.
